Türkiye’de insanlar zaman yoksulu, kadınlar daha da yoksul!
Bu bilgi notunda zaman kullanımı ile ilgili karşılaştırmalı istatistiklere bakılıyor ve Türkiye’de istihdamda olanların yoğun bir zaman yoksulluğu ile karşı karşıya oldukları saptanıyor. Cinsiyet eşitsizliği açısından bakıldığında ise kadınların özellikle ücretsiz işlerde zaman yoksulluğuyla karşı karşıya olduğu görülüyor. Türkiye OECD ülkeleri arasında hem çalışma saatlerinin en fazla olduğu hem de ev içi iş bölümünde cinsiyet eşitsizliğinin en yoğun olduğu ülke.
Çok çalışma, çok az boş zaman
OECD tarafından üye ülkelerde çalışma-yaşam dengesini ölçmeyi amaçlayan Daha İyi Bir Yaşam Endeksine göre aşırı çalışma oranlarında Türkiye ilk sırada. Buna göre haftada 50 saatten fazla çalışma durumunu ifade eden aşırı çalışma, Türkiye’deki çalışanların yüzde 33’ünün iş koşullarını oluşturuyor. 2016 yılında aşırı çalışmaya maruz kalan çalışanların oranı yüzde 43 iken 2017 yılında yüzde 33.8’e gerilemesine rağmen, Türkiye ilk sıradaki yerini koruyor.
Türkiye OECD ülkeleri arasında cinsiyet eşitsizliğinin en fazla olduğu ülkelerden biri
Aşırı çalışma, çalışma-yaşam dengesinde çalışma lehine bir bozulma yaratmanın yanı sıra, cinsiyet dağılımında da çarpıcı sonuçlar getiriyor. OECD üyesi ülkelerde 15-64 yaş arası kadın ve erkeklerin ücretli işlere ayırdıkları zamana bakıldığında, Türkiye’de erkeklerin ücretli işlere günde ortalama 4 saat 44 dakika ayırırken, kadınların ortalamasının 1 saat 56 dakika olduğu görülüyor. Ücretli çalışmada, cinsiyet farkının en yüksek olduğu 2006 verisi ile birinci, 2015 verisi ile üçüncü ülke Türkiye. TÜİK tarafından yapılan 2016 Hanehalkı İşgücü Anketine göre 15-64 yaş arası kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 36.2 iken, aynı yılda bu oran OECD ülkeleri için ortalama yüzde 63.6.
En fazla ücretsiz çalışanlar kadınlar
Kadınların ücretli işte erkeklerden daha az zaman harcaması, daha az çalıştıkları anlamına gelmiyor. ücretsiz ev içi işlere ayrılan zamanda cinsiyet farkının en yüksek olduğu ülkeler Türkiye ve Meksika. Türkiye’de 15-64 yaş aralığındaki kadınlar zamanlarının, günde ortalama 5 saat 8 dakikasını ücretsiz ev içi işlere ayırırken, erkeklerde bu süre yalnızca 1 saat 25 dakika. Ücretli ve ücretsiz toplam çalışma saatine bakıldığında kadınlar (7 saat 4 dakika) erkeklere kıyasla (6 saat 10 dakika) günde yaklaşık 1 saat daha uzun çalışıyor.
Bununla birlikte evli kadınların istihdam oranları, erkeklere göre çocuk sahibi olmadan önce de çok düşük ve çocukların gelişi ile bu oran yarı yarıya azalıyor. Çocuklar okul çağına ulaştığında, kadın istihdamında artış gözlemliyoruz ancak ebeveynlik öncesi orana geri dönmüyor. Ücretli ve ücretsiz çalışma bakımından cinsiyet açığı küçük çocuklu ebeveynlerde en yüksek düzeyde. Hem kadınların hem de erkeklerin ücretsiz çalışma süreleri ebeveynlikle birlikte artış gösteriyor, ancak bu değişim erkekler için günde yaklaşık kırk dakika iken kadınlar için üç saat. Altı yaşından küçük çocukları olan kadınlar, ücretsiz bakım faaliyetlerine (bakım işlerinde üç saat ve ev işlerinde bir saat daha fazla olmak üzere) çocuksuz genç kadınlardan yaklaşık 4 saat daha fazla zaman harcıyor.
Çekirdek ailelerde yaşayan kadınların ücretsiz çalışma süreleri, yaşamın sonraki evrelerinde (ev işi ve bakım çalışma süresinin toplamı) de yaklaşık beş saatte kalmaya devam ediyor, kadınlar emekliliğe geçtiklerinde düşük de olsa bir azalma gözleniyor. Erkeklerin ise ortalama ücretsiz çalışma süresi farklı yaşam evrelerinde yaklaşık bir saat kadar ve bu süre en fazla on dokuz dakika değişim gösteriyor.
Türkiye’de cinsiyetçi iş bölümünün yanında kamusal bakım hizmetlerinin yetersizliği ve özellikle çocuk bakım yükünün hanelere bırakılmasının sonucu ücretli-ücretsiz çalışma süresi açısından derin cinsiyet eşitsizliği olarak karşımıza çıkıyor.
KEİG Platformu
3 Ocak 2019
Bilgi notunun tamamına ulaşmak için tıklayın.
